Hiện nay, một số trường hợp mất vệ sinh an toàn thực phẩm đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về sức khỏe cộng đồng. Thực tế, thực phẩm chế biến không đảm bảo vệ sinh xuất hiện phổ biến tại nhiều nơi, từ các chợ truyền thống cho đến bếp ăn tập thể. Nhiều cơ sở vi phạm an toàn thực phẩm với những mánh khóe kinh doanh nguy hiểm đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng thực phẩm. Tình trạng này ngày càng đáng báo động, đòi hỏi người tiêu dùng phải nâng cao cảnh giác để tránh mua phải thực phẩm bẩn.
Các vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm diễn ra trên nhiều khâu, từ sản xuất, chế biến đến lưu thông, bán lẻ. Đặc biệt, ở các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ với công nghệ lạc hậu, điều kiện vệ sinh kém, tỷ lệ vi phạm rất cao. Ví dụ, một số lò bánh kẹo thủ công, cơ sở giết mổ gia súc gia cầm không đủ trang thiết bị hiện đại thường xuyên rơi vào tình trạng mất vệ sinh, có nguy cơ lây nhiễm mầm bệnh.
Bên cạnh đó, không ít cơ sở vì lợi nhuận đã sử dụng phụ gia, hóa chất cấm để gian lận thực phẩm: ngâm trái cây vào hóa chất độc hại cho nhanh chín đẹp màu, hay bơm nước pha hàn the vào thịt để tăng trọng lượng. Những hành vi này đều vi phạm nghiêm trọng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, tiềm ẩn nguy cơ cao cho người tiêu dùng.
Trên thực tế, các quán ăn bình dân, hàng rong vỉa hè thường tồn tại tình trạng mất vệ sinh nghiêm trọng. Nhiều hàng quán có khu vực bếp núc nhếch nhác, dụng cụ nấu nướng, bát đĩa, chậu rửa nhem nhuốc. Thực phẩm ở quán vỉa hè thường bày bán lộ thiên, không che đậy nên dễ nhiễm vi khuẩn, khói bụi; người bán lại thiếu ý thức giữ gìn vệ sinh (không đeo găng tay, tạp dề khi chế biến…). Những yếu tố này tiềm ẩn rất nhiều rủi ro về vệ sinh an toàn thực phẩm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thực khách.
Hậu quả và nguy cơ từ thực phẩm mất vệ sinh
Vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, điển hình nhất là các vụ ngộ độc thực phẩm tập thể. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2024, toàn quốc đã ghi nhận 70 vụ ngộ độc thực phẩm làm 2.942 người mắc bệnh và 12 trường hợp tử vong.
Nguyên nhân chủ yếu do thực phẩm bị nhiễm khuẩn trong quá trình chế biến, bảo quản không đảm bảo (vi sinh vật gây bệnh như vi khuẩn đường ruột phát triển mạnh trong thức ăn). Những con số này là lời cảnh tỉnh về tác hại khôn lường khi vi phạm an toàn thực phẩm: nạn nhân phải nhập viện điều trị dài ngày, chịu tổn hại sức khỏe lâu dài, thậm chí tử vong.
Không chỉ gây hại cho sức khỏe, vấn đề thực phẩm bẩn còn khiến niềm tin của người tiêu dùng suy giảm. Việt Nam từng nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ mắc các bệnh ung thư gan, dạ dày cao, mà một phần nguyên nhân được cho là liên quan đến thực phẩm không an toàn.
Mất an toàn vệ sinh thực phẩm cũng ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín ngành thực phẩm Việt Nam, gây thiệt hại kinh tế khi sản phẩm bị trả về hoặc cấm xuất khẩu do không đạt tiêu chuẩn chất lượng thực phẩm. Rõ ràng, đảm bảo an toàn thực phẩm không chỉ là vấn đề sức khỏe mà còn là yêu cầu để phát triển bền vững.
Một số trường hợp mất vệ sinh an toàn thực phẩm điển hình
Để hiểu rõ hơn, sau đây là một số trường hợp mất vệ sinh an toàn thực phẩm điển hình đã xảy ra tại Việt Nam những năm gần đây:
Vụ ngộ độc patê Minh Chay do vi khuẩn Clostridium botulinum (2020)
Năm 2020, sản phẩm patê Minh Chay đã gây vụ ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng trên phạm vi toàn quốc. Nhiều người bị liệt cơ hô hấp sau khi ăn patê Minh Chay nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum typ B – một loại độc tố thần kinh cực mạnh. Chỉ tính riêng tại TP.HCM, đã có ít nhất 7 bệnh nhân phải nhập viện điều trị, trong đó 5 người bị liệt một phần hoặc toàn thân và phải thở máy do ngộ độc botulinum.
Cục An toàn Thực phẩm (Bộ Y tế) sau đó đã phát đi cảnh báo khẩn cấp, yêu cầu thu hồi toàn bộ sản phẩm patê Minh Chay trên thị trường. Vụ việc này cho thấy nguy cơ tử vong từ thực phẩm chế biến nhiễm khuẩn độc tố nếu khâu kiểm soát chất lượng bị buông lỏng.
Vụ cà phê trộn pin tại Đắk Nông (2018)
Tháng 4/2018, cơ quan chức năng tỉnh Đắk Nông bắt quả tang một cơ sở thu mua phế phẩm cà phê có hành vi dùng pin con Ó đập vụn lấy bột đen trộn vào cà phê. Chủ cơ sở thừa nhận đã hòa bột than từ lõi pin vào nước để nhuộm các phế liệu vỏ cà phê, hạt cà phê vỡ vụn nhằm gian lận trong kinh doanh.
Hành vi này bị các chuyên gia lên án là cực kỳ nguy hiểm: bột pin chứa nhiều hóa chất và kim loại nặng (như chì, mangan…) có thể gây tổn thương phổi, thận và đặc biệt là hệ thần kinh nếu hấp thụ vào cơ thể.
Vụ “cà phê pin” sau đó được khởi tố hình sự, các đối tượng liên quan bị truy tố và xử phạt nghiêm. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh về việc một số cơ sở vì lợi nhuận sẵn sàng đánh đổi sức khỏe cộng đồng, vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm.
Ngộ độc tập thể tại trường iSchool Nha Trang (2022)
Một ví dụ điển hình khác là vụ ngộ độc thực phẩm tập thể tại Trường iSchool Nha Trang vào tháng 11/2022. Sau bữa ăn trưa bán trú ngày 17/11, có 665 học sinh, giáo viên của trường này bị ngộ độc với các triệu chứng đau bụng, nôn ói, tiêu chảy…; trong đó một học sinh lớp 1 đã tử vong.
Kiểm tra cho thấy nguyên nhân đến từ món cánh gà chiên trong suất ăn bị nhiễm vi sinh vật vượt mức cho phép – cụ thể phát hiện các vi khuẩn Salmonella, E.coli và Bacillus cereus trong mẫu thực phẩm đã sử dụng.
Việc thực phẩm chưa rã đông hoàn toàn, nấu chưa chín kỹ và khâu bảo quản không đảm bảo đã tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi, dẫn đến nhiễm khuẩn thực phẩm nghiêm trọng. Vụ ngộ độc này cho thấy tầm quan trọng của việc kiểm soát chặt chẽ vệ sinh an toàn thực phẩm tại bếp ăn trường học – nơi phục vụ đối tượng trẻ em, vốn rất dễ bị tổn thương bởi thực phẩm bẩn.
Giải pháp nâng cao an toàn vệ sinh thực phẩm
Để ngăn chặn các trường hợp mất vệ sinh an toàn thực phẩm, cần có sự chung tay của cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Trước hết, các cơ quan chức năng phải tăng cường kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm. Việc thanh tra, kiểm tra đột xuất cần được thực hiện thường xuyên, kèm theo chế tài xử phạt thật nghiêm đối với cơ sở vi phạm.
Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về ATTP, trong năm 2024 ngành y tế đã kiểm tra 354.820 cơ sở và phát hiện 22.073 cơ sở vi phạm, đã xử phạt 6.658 cơ sở với số tiền hơn 33,5 tỷ đồng. Điều này cho thấy các quy định pháp luật đang được thực thi, song cần tiếp tục nâng mức xử phạt mang tính răn đe hơn nữa. Những cơ sở tái phạm nhiều lần phải kiên quyết rút giấy phép kinh doanh, công khai tên tuổi trên các phương tiện thông tin để cộng đồng cùng giám sát.
Song song đó, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về an toàn thực phẩm. Mỗi người dân nên trang bị kiến thức về tiêu chuẩn thực phẩm và kỹ năng nhận biết thực phẩm sạch – thực phẩm bẩn.
Các cơ quan quản lý cần công bố công khai kết quả kiểm tra các cơ sở vi phạm, qua đó hỗ trợ người tiêu dùng tẩy chay những sản phẩm không đảm bảo. Về phía doanh nghiệp, cần chủ động tuân thủ các quy định và tiêu chuẩn vệ sinh trong sản xuất, chế biến; coi trọng kiểm định chất lượng định kỳ.
Nhiều tổ chức giám định độc lập đã tham gia hỗ trợ trong lĩnh vực này – ví dụ Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam thường xuyên đồng hành cùng doanh nghiệp để tư vấn chứng nhận và kiểm nghiệm thực phẩm theo quy chuẩn. Sự vào cuộc của các đơn vị chuyên môn sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín, đồng thời bảo vệ người tiêu dùng.
Kết luận: Chung tay đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm
Tình trạng mất vệ sinh an toàn thực phẩm là vấn đề nhức nhối nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu chúng ta quyết liệt hành động. Mỗi cơ sở sản xuất kinh doanh cần đặt sức khỏe người tiêu dùng lên trên lợi nhuận, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh và chất lượng thực phẩm.
Các cơ quan chức năng từ Trung ương đến địa phương phải tiếp tục tăng cường thanh tra, xử lý nghiêm minh không khoan nhượng đối với vi phạm.
Người tiêu dùng cũng nên trở thành “tai mắt” của nhà quản lý, kịp thời phản ánh những cơ sở mất vệ sinh, đồng thời nói không với sản phẩm không rõ nguồn gốc. Chỉ khi có sự chung tay của toàn xã hội, chúng ta mới có thể đẩy lùi một số trường hợp mất vệ sinh an toàn thực phẩm trong tương lai, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và xây dựng một môi trường thực phẩm an toàn cho mọi người.
Leave a Reply